‘In Europa kunnen we binnenkort niet meer om Rechten voor de Natuur heen’

Interview met milieujurist Jessica den Outer

Voor de blogreeks Individuen die het verschil maken in het recht spraken wij met Jessica den Outer, onafhankelijk adviseur, schrijfster en spreekster over ‘Rechten voor de Natuur’. Het onderwerp is actueler dan ooit. „Mede door de ontwikkeling in Spanje van afgelopen week denk ik dat we ook in Europa binnenkort niet meer om de Rechten voor de Natuur heen kunnen”, vertelt Jessica. Ze doelt op het nieuws over Mar Menor, de grootste binnenzee van Europa die binnenkort rechtspersoon wordt. Nadat ze dit bericht in de nacht van 5 april las, kon ze nauwelijks meer slapen van enthousiasme.

„Als Rechten voor de Natuur-jurist word ik hier heel enthousiast van!”, vertelt Jessica. „Spanje gaat een wet aannemen waardoor Mar Menor het eerste ecosysteem in Europa wordt dat eigen rechten krijgt. De beslissing komt voort uit een burgerpetitie met 600.000 handtekeningen om van Mar Menor een rechtspersoon te maken. De burgers waren de ernstige vervuiling zat. Landbouw in de omgeving dumpte duizenden tonnen nitraten in het meer. Duizenden vissen spoelden in de afgelopen jaren aan.
„Ooit was het meer een toeristische trekpleister, maar nu wordt het sterk afgeraden om te zwemmen in het water door de ernstige vervuiling. Rechtspersoonlijkheid zou hier een verschil in kunnen maken. Er zullen namelijk onafhankelijke voogden worden aangewezen die voor de belangen en rechten van Mar Menor kunnen pleiten. De wet zal waarschijnlijk in de herfst van 2022 klaar zijn.”

Jessica den Outer (25)
… deed een master internationaal milieurecht. Ze is nu onafhankelijk adviseur, schrijfster en spreekster over Rechten voor de Natuur. Sinds 2017 is ze betrokken bij de Rechten voor de Natuur-beweging. In 2019 werd Jessica erkend als een van de jongste experts binnen het ‘Harmony with Nature’-netwerk van de Verenigde Naties.

… behaalde in 2020 een plek in de Duurzame Jonge 100 (de top 100 duurzaamste jonge pioniers van Nederland). Daarnaast is ze initiatiefnemer van het project ‘Maas in de Wet’ (rechtspersoonlijkheid van de Maas). In 2021 verscheen haar eerste boek met dr. Laura Burgers ‘Rechten voor de natuur: case-studies van zes continenten’ (Ambassade van de Noordzee).

„De natuur zelf heeft geen stem in ons systeem en haar ecologische belangen delven vaak het onderspit ten opzichte van economische of maatschappelijke belangen.”


Waarom is het nodig dat natuurgebieden – en zelfs dieren – rechtspersoon worden?

„Op dit moment wordt de natuur in het Westerse rechtssysteem beschouwd als een ding zonder rechten: eigendom, object, of een hulpmiddel. De natuur zelf heeft geen stem in ons systeem en haar ecologische belangen delven vaak het onderspit ten opzichte van economische of maatschappelijke belangen. Met een rechtspersoonlijkheid status zou de natuur – net als tot slaaf-gemaakten – een juridische emancipatie doormaken: van ding zonder rechten naar rechtssubject. Zo heeft de natuur een sterkere positie in ons rechtssysteem en móéten haar belangen wel meegenomen worden in beslissingen of processen die de natuur aangaan. Op basis van die rechten voor de natuur kan er bijvoorbeeld opgestaan worden tegen activiteiten die de natuur bedreigen.”

Wie is er vervolgens de ‘baas’ van die rechtspersoon?

„Baas zou ik het niet willen noemen, want Rechten voor de Natuur gaat er juist om dat we afgaan van het idee dat de mens heerser is over de rest van de natuur. In plaats van een scheve machtsverhouding waarbij een eigenaar of baas macht heeft over de natuur, wijzen we binnen Rechten voor de Natuur voogden aan. Dit is gebaseerd op de voogdij-constructie die we ook voor minderjarigen hebben. De voogden waarborgen de rechten van de natuur. In Nieuw-Zeeland is er bijvoorbeeld voor de Whanganui-rivier (een rechtspersoon) een voogdij-constructie opgetuigd. De Nieuw-Zeelandse overheid (the crown) en de lokale Maori-stam zijn de voogden. In Ecuador is gekozen voor een andere constructie en kan een ieder persoon de Rechten voor de Natuur afdwingen.”

Kun je ons een voorbeeld geven van een succesverhaal van Rechten voor de Natuur?

„In Ecuador heeft Moeder Aarde, Pachamama, sinds 2008 rechten. Die staan vastgelegd in de grondwet. Sindsdien zijn er ruim 60 rechtszaken geweest voor de natuur. Onder andere over haaienvinnen, een vogel, moerasgebieden, rivieren en biodiversiteit-hotspots. Een van de recentste rechtszaken ging over het bijzondere Los Cedros nevelwoud. Dit is een bos op een steile berghelling waar dieren en planten voorkomen die nergens anders in de wereld te vinden zijn. Mijnbouwplannen bedreigden dit natuurgebied. Lokale gemeenschappen spanden een rechtszaak aan op basis van Rechten voor de Natuur. De rechter oordeelde dat dit soort verwoestende activiteiten inderdaad de Rechten voor de Natuur in het geding brengen. Daarom is mijnbouw nu verboden in Los Cedros.”

„Het pleiten voor Rechten voor de Natuur kan een lang proces worden, maar gelukkig heb ik een lange adem!”


Volgt Nederland het Spaanse (Nieuw Zeelandse en Ecuadoriaanse) voorbeeld?
„Rechten voor de Natuur ontwikkelen zich razendsnel. Niet alleen in verre landen zoals Ecuador, Nieuw-Zeeland en Bangladesh, maar in Europa komt er ook steeds meer aandacht voor. In Noord-Ierland hebben vorig jaar 2 councils Rechten voor de Natuur erkend als leidend principe in gemeentebeleid over de natuur. Mede door de ontwikkeling in Spanje van afgelopen week denk ik dat we ook in Europa binnenkort niet meer om de Rechten voor de Natuur heen kunnen. Dit kan een lang proces worden, want rechtspersoonlijkheid voor de natuur is iets wat we nog niet kennen hier. Maar we kunnen bouwen op voorbeelden van landen over de hele wereld die al rechten voor de natuur erkennen. In Nederland zijn er Rechten voor de Natuur initiatieven voor de Waddenzee, Amelisweerd, de Noordzee en de Maas. Zo hebben we onlangs de petitie ‘Maas in de Wet’ aangeboden aan de Tweede Kamer waarmee we de politiek vragen de rechtspersoonlijkheid van de Maas te onderzoeken. Het pleiten voor Rechten voor de Natuur kan een lang proces worden, maar gelukkig heb ik een lange adem!”